Krampon nasıl seçilir? Farklar nelerdir?

Eskiden oldukça ağır ve hantal yapıda olan kramponlar son yıllarda önemli ölçüde geliştirilmiş, modern üretim teknikleri sayesinde daha kolay giyilebilir ve hafif olmaları sağlanmıştır.

Sizin için doğru krampon çeşidi hangisi?

Kramponlar yapacağınız aktivitelere göre farklılık gösterirler. Süper-hafif modeller günlük kar yürüyüşlerinde iş görürken, daha geleneksel modeller ile buzullardan geçebilir, teknik yürüyüş yapabilir (buz kazması ile birlikte) , kış ve yaz dağcılığı yapabilirsiniz. Donmuş şelaleleri tırmanmak, kar ve kaya içeren karışık (miks) rotalarda kullanmak için ise daha teknik modeller tercih etmelisiniz.

Krampon İskeleti

• Çelik Kramponlar genel dağcılık aktiviteleri için idealdir. Sağlamdırlar. Teknik, dik ve buzlu tırmanışlarda kullanabilirsiniz.
• Paslanmaz Çelik Kramponlar çelik kramponların avantajlarına ek olarak korozyona karşı dayanıklıdırlar.
• Aluminyum Kramponlar fazla dik olmayan, teknik tırmanış gerekmeyen bölgelerde hafiflikleri ile avantaj sağlarlar. Yıpranmaya karşı dayanıksızdırlar, kayalık bölgelerde çok çabuk bozulabilirler.

İskelet Hizalama

Dağcılar eskiden olduğu gibi artık plastik bot kullanmadıklarından, dikey çerçeveli, kaskatı sertlikte krampon kullanımı günümüzde yok denecek kadar azdır. Günümüzde yatay konumlandırılmış çerçeveli, alüminyum veya çelikten imal edilen esneyebilen kramponlar ile hem yürüyüş, hem de tırmanış yapılabilmektedir. Yatay çerçeveli kramponlar kullanıldığında ayaklar yerden çok fazla yüksek olmadığından daha stabil bir yürüyüş imkanı elde edilir. Ayrıca kramponların altında kar birikmesine mani olunmuştur.

Ağırlık

Alüminyum kramponlar en hafifleridir. Ağırlık düştükçe stabilite ve dayanıklılık da düşecektir. Tercihiniz alüminyum kramponlar olacaksa, rotanız üzerinde çıplak kayalar olmadığından emin olun. Kayalık bölgelerde dişler çabucak aşınacak ve yamulacaktır.

Konstrüksiyon

Mafsallı ve tam sert kramponlar az da olsa bulunabilir olmasına rağmen, günümüzde büyük bir çoğunluk tarafından en çok yarı-sert kramponlar tercih edilir.

Yarı-sert kramponlar pek çok ortama uyum sağlarlar. Kar yürüyüşünde kullanabileceğiniz kadar esnek, buz tırmanışı yapabileceğiniz kadar sert bir yapıları vardır. Bazı üst düzey modellerde sertlik ayarlanabilmektedir. Böylece kar üzerindeki düz yürüyüşler daha rahat yapılabilmektedir. Sürekli krampon takıp çıkarmak zorunda kalmazsınız.

Bağlama Çeşitleri

Genelde kramponlar üç çeşit bağlama imkanı sunarlar. Kramponu satın almadan önce mutlaka deneme yapmanız gereklidir. Yüksek irtifa botları üzerlerinde yer alan fazladan kumaş ve kauçuk ile kramponlarınıza dar gelebilir. En iyisi, çeşidi ne olursa olsun kramponla birlikte kullanacağınız botlarınız ile mutlaka satın almadan önce deneme yapmanızdır. Bir ipucu da 46 numara ve daha büyük bot kullananlar için vereyim. Piyasadaki birçok kramponun köprüsü 46 numaraya kadar bot kullanımına izin vermektedir. 46 numara da dahil olmak üzere, daha büyük bedenler için ayrıca krampon uzatıcı “uzun köprü” satın almanız gerekebilir. Satın aldığınız kramponu ithal eden firmanın bu parçaya sahip olup olmadığını mutlaka araştırın.

Hibrid (Yarı otomatik krampon)

Yarı otomatik krampon olarak da adlandırılırlar. Arkada topuk sabitlemesine yarayan sıkma mekanizması, önde plastik burun bağlantıları bulunur. Bu tip kramponlarla kullanılacak botlarda topuk bölümünde bağlama olukları bulunmalıdır. Eldiven takılıyken bir miktar çaba gerektirse de, takılması kolay kramponlardır. Bilek ve burun arasında bağlama kayışları bulunur. Petzl'in yeni IRVIS modelinde plastik burun bağlantısının yanı sıra kramponu tam otomatik kullanmaya da yarayan tel aparat takılabilmektedir.

Basmalı (Tam otomatik krampon)

Tam otomatik krampon olarak da adlandırılırlar. Arkada topuk sabitlemesine yarayan sıkma mekanizması, önde telli bağlantıları bulunur. Bu tip kramponlarda kullanılacak botlarda topuk ve burun bölümünde bağlama olukları bulunmalıdır. Takıp çıkarması en kolay kramponlardır. Botunuzun ölçüsüne göre dikkatli bir şekilde ayarlarsanız ayaklarınızdan çıkmazlar. Bilek bölümünde emniyet için bağlama kayışları bulunur. Bu tip kramponlarda tırmanış esnasında özellikle topuk mekanizması atma yapabilmektedir. Bu durum kalitesi düşük ve ayarı iyi yapılmamış (iyi sabitlenmemiş) kramponlarda görülmektedir.

Bağlamalı (Manuel krampon)

Manuel krampon olarak da adlandırılırlar. Arkada plastik topuk bağlantısı, önde plastik burun bağlantısı vardır. Bilek ve burun arasındaki bağlama kayışları sayesinde krampon botlara sabitlenir. Neredeyse her model botlarla kullanabilmeniz en büyük avantajlarıdır. Orta dereceli buzlu ortamlarda kullanabilirsiniz. Botlara bağlandığında otomatik kramponlar kadar iyi sabitlenemediğinden, bot ve krampon arasında bir miktar oynama yapabilir. Bu tip kramponlarda kullanılacak botlarda topuk ve burun bölümünde bağlama olukları olup olmaması fark etmez. Takılmaları otomatik kramponlara göre biraz daha uzun zaman alabilir, ayrıca takmadan önce botunuzu kardan iyice arındırmanız gerekmektedir.

Diş Sayısı

Çoğu krampon 10 veya 12 diş sayısına sahiptir. 10 dişli kramponlar teknik tırmanış gerektirmeyen kar ve buzul yürüyüşlerinde tercih edilirler. 12 ve üstü diş sayısına sahip kramponlar ciddi tırmanışlar için gereklidir.

İleri düzey teknik kramponlarda ön dişler sabit (yekpare) değildir. Bu tip kramponlara ihtiyaçlarınıza göre diş takmak, dişlerin açısını ayarlamak, aşındığında dişleri değiştirmek mümkündür. Bu tip kramponlar daha çok dikey buz tırmanışlarında tercih edilirler.

Ön diş(ler)

Kramponun burun tarafında bulunan diş veya dişlerdir.

• Yatay çift diş  neredeyse tüm buz ve kar çıkışları için uygundur.
• Dikey çift diş donmuş kayalarda, şelalelerde yapılacak çıkışlar ve kar/kaya karışık (miks) çıkışlar için kullanılırlar. Buz ve kaya üzerindeki çatlaklara tutunmak için daha uygundurlar. Bu tip dişler aşındığında değiştirilebilir ve istendiğinde açıları ayarlanabilmektedir.
• Tek dişli kramponlar buzda, miks rotalarda ve dry tooling yaparken kullanılırlar.

Sabit Ön Dişler / Değiştirilebilir Ön Dişler

• Sabit ön dişler krampona yekpare (monoblok) üretilmiştir. Uçlar gerektiğinde bilenmek suretiyle keskinleştirilebilir. Kullandıkça aşındıklarından dolayı krampon kullanım sıklığınıza bağlı (kaya/taş üzerinde kramponlarınızı kullanmaktan kaçınırsanız ömürleri uzun olur) olarak bir süre sonra kramponlarınızı komple değiştirmeniz gerekecektir.
• Değiştirilebilir dişler adı üzerinde eskidikçe veya rotanızın teknik durumuna göre farklı özellikte dişlerle değiştirilebilirler. Kullandıkça gevşeme yapacaklarından arada bir ayar yapmanız gerekecektir. Eğer buz/kaya karışık (miks) rotalarda daha çok tırmanacaksanız değiştirilebilir ön dişli sistemleri değerlendirmenizi öneririz.

Krampon – Bot uyumu

Krampon satın almadan önce botunuzla uyumlu olup olmadığına dikkat edin. Yalnızca bağlamalı kramponlar her tipte botla uyumludur. Aşağıdaki grafikte sol başta yürüyüş botu, ortada yarı otomatik kramponla uyumlu bot (arkadaki çentiğe dikkat), sağda ise hem topuk hem de burunda çentiğe sahip tam otomatik krampon uyumlu bot tipi görülebilir.

Faydalı Bilgiler

Yukarıdaki bilgileri okudunuz ve kafanız iyice karıştıysa, yanlış bir tercih yapacağınıza bağlamalı (manuel) krampon almanız sizin için en iyi seçim olabilir. Bağlamalı kramponları tüm bot çeşitleri ile birlikte kullanabilirsiniz. Örneğin yazın dağ tırmanışı yapacaksanız ve dağın son 200 – 300 metrelerinde buz/kayma riski varsa bağlamalı kramponları mevcut botunuza kolayca takabilir, bütün yürüyüş boyunca otomatik krampon uyumlu hantal dağ botları ile yürümek zorunda kalmayabilirsiniz. Uludağ gibi teknik tırmanış gerektirmeyen dağlarda da rahatça ve güvenle kullanabilirsiniz.

Kramponlarınızı satın almadan önce mutlaka botunuzu beraberinizde götürün. Satıcıdan kramponu botunuza göre ince hassas bir şekilde ayarlamasını ve size de bu işlemi öğretmesini isteyin. Eve gittiğinizde yere çift karton serin ve kramponlarınızı hem yeri hemde dişleri çizmeden birkaç kere deneyin. Eğer kafanıza takılan bir durum olursa veya değiştirmek isterseniz kullanılmadıklarından iade edebilirsiniz.

Kramponlarınızı satın aldınız. Tırmanıştan önce mutlaka tek elle takıp çıkarmayı öğrenin. Evde bu konuda pratik yapmanız sizi dağ başında krampon takmanız gereken çok güç bir durumdayken kurtaracaktır.

Krampon Aksesuarları

Kar plakası : Kar toplanmasını önleyen plakaları olan modelleri tercih edin. Karın krampona yapışmasını engelleyecek, daha iyi bir yol tutuşa imkan vereceklerdir.

Taşıma çantası : Kramponlarınızı taşırken çantanızı delmek, kramponların çantanızın içindeki eşyalara zarar vermesini istemiyorsanız, krampon taşıma çantası olan modelleri tercih edin.

Dayanıklı tozluk : Buz üzerinde yürürken kaymanız durumunda kendinizi kramponun dişleri ile kolayca yaralayabilir, pantolonlarınızı delebilirsiniz. Kramponlarınızı kullanırken sert kumaştan yapılmış, yırtılmalara dayanıklı uzun tozluklar kullanmalısınız.

Yedek Parça : Binbir emek ve para harcayarak yurt dışında bir ekspedisyona katılacaksanız, kullandığınız kramponun yedek parçalarını (klips, kayış, bağlantı noktaları) mutlaka yanınızda taşıyın. Ne zaman ne olacağı belli olmaz.