İlk kural bisikletlere, özellikle de hafif malzemelerden imal edilmiş pahalı bisikletlere karşı hassas davranmak gerekliliğidir. Bisikletlerin somun ve civataları arabalardaki benzerleri gibi hoyratça güç uygulayabileceğiniz parçalar değillerdir. Onları çok fazla sıkıştırmanız halinde parçalanırlar. Eğer bu parçaları sıkıştırırken nerede durmanız gerektiği hakkında şüphe içinde kalırsanız tork döndürme momenti ölçüm özelliğine sahip bir elektronik tork anahtarı satın alabilirsiniz. Bu cihaz sayesinde üreticilerin talimatnamelerinde bulabileceğiniz tavsiye edilen tork ayarlarını aşmadan sıkıştırma uygulayabilirsiniz.
Aşağıdaki videoda göreceğiniz Topeak D-Tork elektronik tork anahtarı fiyatı oldukça tuzlu olmasına karşın (Türkiye satış fiyatı yaklaşık 900 TL), bisiklet üzerinde çalışırken hata yapma olasılığınızı en aza indirecektir.
Bisikletlerde çoğu kez farklı materyaller kullanılır. Alüminyum kadro üzerinde çelik sele pimi, karbon maşaya yapıştırılmış çeşitli alüminyum ve çelik parçalar gibi pek çok farklı materyal bir aradadır. Bir iki istisna haricinde, çoğu zaman iki materyal arasına yağ veya koruma işlevi gören bir kaydırıcı (örn. gres) sürmek gereklidir. Bütçenizin izin verdiği en iyi koruma ürünlerini ve en iyi aletleri satın alın. Ucuz koruma ürünleri ve aletler faydadan çok zarar verecektir.
Bisiklet Tamir ve Bakımı için çeşitli ipuçları
- Aletlerinizi temiz tutun, nemli ortamlarda ve güneş ışığını doğrudan alacak şekilde muhafaza etmeyin.
- İdeal olan, küçük de olsa bir tane çalışma tezgahı edinmektir. Böyle bir imkanınız yoksa çelik profillerden masa iskeleti yaptırabilir, üzerine de sunta koyabilirsiniz. Eski bir salon konsolu da iş görebilir.
- Duvara delikli pano monte edebilir, üzerine de çeşitli askılar asabilirsiniz. Böylece İngiliz anahtarları, alyan anahtarları ve diğer özel aletler her zaman göz önünde olur.
- Bisiklet üzerinde çalışırken ortamın yeteri kadar aydınlık olması ileride büyük sorunlara yol açabilecek ufak detayları gözden kaçırmanızı engelleyecektir.
- Eski bir pamuklu çarşafı parçalara ayırıp çekmecede hazır tutun. Parçaları temizlemek, elinize bulaşan yağı silmek için her an el altında bulundurmanız gereken, işinizi önemli ölçüde kolaylaştıracak basit fakat etkili bir çözümdür.
- Eczanelerde ve bazı marketlerde kolaylıkla bulabileceğiniz tek kullanımlık eldivenlerden bir kutu bulundurun. Bazı sprey yağlar cildinizde rahatsızlık yaratabilir. Eldiven temiz çalışmanıza da yarar.
- Bisikleti komple sökecekseniz ve bu işi ilk defa yapıyorsanız söküm sırasını ve parçaları hangi sıra ile ayırdığınızı not edin. Parçaları söküm sırasına göre dizmeniz işinizi kolaylaştıracaktır. Söküm işlemini cep telefonunuza kayıt da edebilirsiniz.
- Parmaklarınıza süreceğiniz kuru yağ somun ve civataları daha kolay tutmanıza yarayacaktır.
- Söktüğünüz somun ve civataları bir iki tur döndürdükten sonra bir yere koyun. Yere düşmeleri durumunda ayrılmazlar ve bulmanız daha kolay olur.
Temel Aletler
Bisiklet tamiri ve bakımı için dışa bağımlılığa son vermek, bu işi belki de ileride meslek haline getirmek istiyorsanız aşağıdaki aletlerden edinmeniz gereklidir.
Bisiklet Tamir Standı
150 – 3000 TL fiyat aralığında hemen her bütçeye hitap eden çeşitli bisiklet tamir standı bulmak mümkündür. Eğer kendi başınıza tamir yapmaya kalkışıyorsanız, bisiklet tamir standı olmadan bisikleti sabit tutamayacağınızı, erişmesi zor parçalara müdahale ederken devamlı bisikleti devireceğinizi ve hatta kendinizi yaralayıp bisiklete zarar vereceğinizi göz önünde bulundurmalısınız.
Bisikletiniz ne kadar pahalıysa, aynı orantıda pahalı stantları tercih etmelisiniz. Standarda arayacağınız temel özellikler sabit durması ve bisiklet üzerinde değişik açılarda çalışmaya izin veren açı ayarlayıcıya sahip olmasıdır. Ucuz modeller yalnızca açı ayarlayıcıya sahipken, pahalı modeller bisikleti daha sabit tutar ve yükseklik ayarına da izin verirler. Pahalı stantlar özellikle karbon bisikletlerin çizilmemesi için ilave yumuşak parçalara sahiptir.
Plastik Çekiç
Göbek gibi çeşitli parçaları söküp takarken bazen çekiçten faydalanmak gerekebilir. Plastik çekiç sayesinde parçalara zarar vermeden kuvvet uygulayabilirsiniz.
Plastik çekiçleri Koçtaş, Bauhaus gibi yapı marketlerde 20 – 30 TL'ye bulabilirsiniz. Bisiklet parçaları satan mağazalarda oldukça pahalı satılmaktadır. Aralarında kalite ve işlev farkı bulunmadığı için ucuz modelleri tercih etmenizi öneririz.
Ayaklı Pompa
Hemen hepimizde kadroya takılan, yolda lastiklerin patlaması veya havalarının azalması durumunda kullanabileceğimiz pompalardan bulunur. Ancak bisiklet bakım ve tamirini ciddi şekilde yapmak istiyorsanız; bu işi kolaylaştıran, daha da önemlisi lastikteki hava basıncını görüp ayarlayabileceğiniz bir ayaklı pompa edinmeniz şarttır. Ayaklı pompaların en büyük avantajı 20 saniye gibi bir sürede yorulmadan 110 psi hava basmaya imkan tanımasıdır. Kadro pompası ile bu işlem dakikalar sürebileceği gibi, ter kan içinde kalacak ve kaç psi hava bastığınıza emin olamayacaksınız.
Ayaklı pompa satın alırken dikkat etmeniz gerekenler şunlardır. Lastikleri şişirirken ileri geri oynamamalıdır. Basınç göstergesi kolay görebileceğiniz bir yerde olmalıdır. Kabloları kaliteli, yalıtımlı malzemeden mamul olmalıdır. Kablonun pompa bağlantı noktası sağlam olmalı, ileride kopacak olursa yedek parça temini sıkıntılı marka tercih edilmemelidir. Pompanın genelinde ne kadar az plastik malzeme olursa o kadar iyidir.
Zincir Sökme Anahtarı
Zinciri çeşitli sebeplerden sökmek gerekebilir. Oldukça ucuz fiyata satılan bu anahtarı zincir tipinize göre almanız gerekiyor.
Kaset Ruble Anahtarı ve Ruble Aparatı
Rubleyi değiştirmek, modelini yükseltmek gibi nedenlerden ötürü sökmek isteyebilirsiniz. Bunun için kaset ruble anahtarı edinmeniz gerekir. 50-200 TL arasında satılan bu aletlerden kaliteli olanları tercih etmenizi öneririz.
Aynakol Sökme Anahtarı
Soket lokma anahtarın bisikletinizin aynakolu ile uyumlu olup olmadığını kontrol edin.
Kare ve octalink aynakolların her ikisi ile uyumlu anahtarlar satılmaktadır. Bu tip anahtarlar biraz pahalıdır, ancak ileride farklı bir marka bisiklet aldığınızda yeniden anahtar satın almaya gereksinim duymazsınız.
Ayarlı İngiliz Anahtarı
Çoğu evde İngiliz anahtarı bulunur. Eğer yoksa İzeltaş marka, ufak, orta ve büyük olmak üzere 3 farklı ölçüde ayarlanabilir İngiliz anahtarı almanızı öneririz.
Ayarsız İngiliz Anahtarları
Ayarlı İngiliz anahtarları kalın olurlar. Kimi durumlarda dar alanlarda çalışmanız gerekecektir. Bunun için 13-18 mm. ölçülerinde İngiliz anahtarlarından set olarak alıp panonuza dizmeniz işlerinizi kolaylaştıracaktır.
Çift taraflı İngiliz anahtarlarında bir taraf 12 iken diğer uç 13 numaradır. Bu durumda 13-18 arası yani 4 adet anahtar işinizi görecektir.
Alyan Anahtarları
T Tipi, uzun, kısa, tornavida, flexible ve çakı şeklinde türlü çeşit satılan alyan anahtarları (allen anahtarı olarak da bilinir) bulunur. Set halinde, kaliteli olanlardan (örn. İzeltaş marka) alarak takımınıza dahil edebilirsiniz.
Kargaburun ve Pense
Kaliteli birer adet kargaburun ve penseye bisiklet haricinde de ihtiyacınız olacaktır.
Kablo Makası (Tel Kesme Makası)
Tel kesme makası olarak da bilinen kablo makası ile fren ve vites tellerini muntazam kesebilirsiniz. Kabloları monte ederken ve kullanırken sorun yaşamamanız için bu makası almaktan kaçınmayın.
Sona geldik mi?
Evet, nihayet olmazsa olmaz malzemeleri bitirdik. Tamir standı da dahil olmak üzere bu setin tamamını 700 TL'ye de 4000 TL'ye de mal edebilirsiniz. Bu işe ne kadar para harcayacağınız paşa gönlünüze kalmış. Fakat ihtiyaçlarınız tamamen bitmedi. Aşağıda ileri düzey, ince ayar yapmanıza yarayan aletleri de sıralayacağız. Bu yazıdaki tüm malzemeleri alır, birkaç yıl da pratik yaparsanız emekli olduğunuzda kendinize ufak bir bisiklet tamir atölyesi açabilirsiniz.
İleri Düzey Tamir Takımları
Bisiklet tamir ve bakımını kendi başınıza yapmak konusunda ciddiyseniz, dışarıdaki tamircilerin ilgisizliği, vurdumduymazlıkları canınıza tak ettiyse aşağıdaki aletlerden de edinmeniz gerekiyor. Haydi başlayalım.
Zincir Ölçüm Aleti
Zincirlerin içinde yer alan, zinciri bir arada tutan pinler kullandıkça aşınır. Bu durum zincirde boşluk oluşmasına ve dişlilerin daha hızlı aşınmalarına neden olur. Bisikleti kullanma sıklığınıza bağlı olarak, her ay veya birkaç ayda bir zincirlerin gevşekliğini kontrol etmeli ve gerektiğinde yeni zincirle değiştirmelisiniz. Zincir ölçüm aleti bu işe yarayan basit bir ölçüm aracıdır.
Yukarıdaki videoda zincir ölçüm aletinin nasıl kullanıldığı ve ne zaman zinciri değişmeniz gerektiği anlatılıyor.
Kablo Çektirme Aparatı
Kablo çektirme aleti kabloyu tutarak kendi üzerindeki kablo sabitleme kelepçesi yardımıyla sıkıştırılan kabloyu çeker. Çok elzem olmasa da, kimi durumlarda kabloda yalnızca çekerek doğru oranda gerginlik elde etmek zor olduğunda çektirme aleti yardımınıza koşabilir.
Bu aleti Türkiye'de ararken kablo çektirme aleti, kablo çektirme pensesi, kablo aparatı gibi kelimeler kullanmanız gerekebilir.
Akort Anahtarı ve Tel Cetveli
Akort anahtarı yamuk jantı düzeltmek, kırık jant tellerini değiştirmek isteyen herkes için gereklidir. Kullanımı deneyim isteyen bu aleti bir ustadan öğrenmeniz gerekebilir.
Tel cetveli ile jant tellerinin uzunlukları ve çapları ölçülür.
Daha önce hiç bu işi yapmadıysanız; jant düzeltme veya jant tellerini değiştirme işini bir bilene yaptırın ve çok iyi izleyin. Youtube'da bu konuda pek çok video olmasına karşın ilk bir kaç denemede başarısız olacağınızı hesaplayarak hareket edin.
Tezgah Mengenesi
Eğer bisiklet bakım ve tamiri için çalışma tezgahı ayarlayabildiyseniz, şart olmasa da, tezgah mengenesi bir şeyi sökerken zorlandığınızda işinize yarayabilir. Sökmesi ve takması güç gerektiren kaset yatağı değişimlerinde işinizi oldukça kolaylaştırır. Çalışma tezgahına güvenli bir şekilde sabitlenip kilitlendiğinden emin olmadan mengene ile çalışmayın.
Bisiklet parçalarının çizilmesi, zarar görmesini engellemek için mengene çenelerinin arasında ahşap parçaları kullanmak iyi bir fikirdir.