Bisiklet Zincirleri
Bisiklet zinciri üretiminde 4 büyük firma ve zincir tipinden bahsedebiliriz. Bunlar SRAM, Shimano, Campagnolo ve KMC firmalarıdır. Bunların yanı sıra, aynı alanda üretim yapan irili ufaklı onlarca firma daha mutlaka vardır. Ancak “teknoloji geliştiren, piyasaya yön veren firmalar bunlardır” desek yanlış olmaz.
Bu yazıda “en iyi zincir tipi şudur” gibi genellemelere girmek istemiyorum. Zira bu gibi meseleleri tartışmanın anlamsız olduğunu düşünüyorum. Bence en iyi zincir, bütçenize uyan, bisikletinizle uyumlu ve bakımını ihmal etseniz dahi zor koşullarda çalışmayı sürdüren zincirdir.
Kendim bizzat tecrübe etmedim, ancak yabancı forumlarda SRAM zincirlerin KMC'lere kıyasla daha kolay sökülebildiğinden bahsettikleri, Shimano kullanıcılarının zincir baklası gibi basit bir parçaya ancak 2017 yılında kavuştukları gibi hikayeleri uzaktan izledim. Her markanın fanboyları da olduğunu hesaba katınca, bu tartışmalara tarafsız durmak en iyisi.
Zincir ve zincir yağı üreticilerinin yarıştığı en büyük konu sürtünmeyi azaltmaktır. Bunun için zincirlerde kullanılan metal alaşımlardan, zincir üzerine uygulanan nano kaplamalara, yağ üreticilerinin geliştirdiği yüksek teknoloji ürünü yağlara kadar bir sürü değişken vardır. Eğer amacınız yarışmak ve daha iyi dereceler elde etmek değilse, bu tip verileri araştırıp içinde kaybolmanız gerekmediğini düşünüyorum. Bana sorarsanız zincirler ve yağlar mekanik sınırlarına ulaşmış durumdadır. Bu saatten sonra yapılacak iyileştirmelerin sahildeki kum tanesi ölçeğinde olacağını düşünüyorum.
Kayışlı Aktarım Sistemleri
Konumuzla ilgisi bulunmamasına karşın, zincire alternatif olarak gösterilebilecek kayış sistemleri hakkında da kısaca bilgi vereyim. Kayış sistemi bisiklete sonradan ilave edilebilecek bir özellik değil. Bisikletin kadrosunun kayış uyumlu olması gerekiyor (kayışı klasik kadrolara geçirmek mümkün değil).
Kayışlı aktarım sistemlerinin başlıca avantajları vites sistemlerinin kapalı olması ve kayışın metal parça içermemesinden ötürü yağlama ve temizlik gibi bakım gerektirmemesi olarak ifade edilebilir. Kayışın ortalama ağırlığı 75 gram, zincirlerin ise 350 gram olmasına karşın, performans konusunda kayışlı sistemler henüz klasik zincirli aktarım sistemleri kadar gelişmiş değiller. Ancak ilerleyen yıllarda, özellikle de e-bike'ların gitgide yaygınlaşması ile beraber kayışlarla daha sık karşılaşacağız.
Bisiklet Zinciri Parçaları
Bisiklet zinciriniz kırıldığında, esnediğinde değiştirmeniz gereken parçalar vardır. Bunların ne olduğuna göz atalım.
- Zincir pimi
- Dış bakla
- İç bakla
- Silindir
Bu parçaları takmak ve zincirin esnekliğini periyodik kontrol etmek için gerekli bazı aletler gerekir.
- Zincir sökme takma anahtarı
- Zincir ölçme aleti
Zincir Kontrolü ve Bakımı Nasıl Yapılır?
Zincir bakımı konusunda farklı görüşler vardır. Üreticiler kendi yöntemlerini dikte etseler bile, kullanıcılar genellikle bu konudaki uyarılara kulak vermez, klasik “oto sanayi” uygulamaları benimsenmiştir.
Üreticilere göre ağır solventler içeren kimyasalların kullanımı (örneğin motorin) pim ve silindir arasındaki yağları da söküp atacağından önerilmemektedir.
Zincire ne zaman bakım yapmanız gerektiği sürüş yaptığınız ortama bağlıdır. Kuru ve temiz yollarda kullanılan zincir elbette yağış, toz ve çamura maruz kalan zincire kıyasla daha az bakıma ihtiyaç duyar.
Aşağıdaki işaretler zincirin bakım zamanı geldiğine işaret eder
- Zincirden gelen seslerdeki artış
- Vites değişim performansındaki düşüş
- Aynakol yaprakları arasına düşen zincir
- Aynakol, arka aktarıcı ve kasetlerden gelen gıcırtılar
Zincirler temiz ve yağlanmış halde tutulmalı, zamanı geldiğinde de değiştirilmelidir. Bakımı yapılmamış zincirler verimsiz çalışmanın yanı sıra, kirli, yağsız veya yıpranmış zincir aktarma organlarının diğer parçalarını da aşındırır ve zincir yerine tüm sistemi değiştirmeniz gerekir. Bu işi garajda veya evde yapacaksanız, kendinize iyi bir çalışma tezgahı satın alabilirsiniz. Bu iş için ayıracak bütçeniz yoksa, yaşadığınız bina dışında veya balkonda zincir bakımı yapmanızı tavsiye ederiz.
Yukarıda sıralanmış markaların zincirleri farklı montaj yöntemleri gerektirir. Bu yüzden bisiklet çeşitleri ve üzerinde kullanılan komponentler değişkenlik göstereceği için bisikletinizde hangi zincirin bulunduğunu bilmeniz önemlidir.
Zincirin uzunluğunu ölçün
Zincirin yıpranıp yıpranmadığını kontrol etmenin en iyi yoludur. Bunu en basit şekilde zincir ölçüm aleti satın alarak kendiniz de yapabilirsiniz. Temel kural, 24 baklanın 308 mm. uzunluğunda olmasıdır. Eğer uzunluğu bu ölçüyü aşıyorsa, zinciriniz yıpranmıştır ve en kısa sürede değiştirilmesi gereklidir.
Yanlara doğru aşırı bükülme de zincirin yıprandığını gösterir. Ancak bunu tespit etmek için tecrübe gerekir.
Zincir değiştirme
Zincirin kırılmalarında bakla değiştirmek suretiyle sorunu giderebilirsiniz. Ancak gerginliği azalmış, yani gevşemiş bir zinciri değiştirmek durumundasınız. Zincir ömrü ile ilgili net bir bilgi vermek mümkün değildir. Bu süre arazide sürüyorsanız 1000 kilometre, yolda sürüyorsanız 15000 kilometreye kadar değişebilir. Zincir ömrünü etkileyen değişkenler şunlardır.
- Vites seçimi ve vites değiştirme sıklığı
- Yağışlı, kuru, tozlu ve çamurlu ortamlar
- Uygulanan güç
- Bakım
1- İlk önce eski zinciri çıkarın
Bunu yapmak için zinciri en küçük aynakol dişlisine ve en küçük kaset dişlisine geçirin. Bu şekilde zincir gevşek olacaktır. Ardından zincir anahtarı yardımıyla bir baklanın pimini ta ki zincir ayrılıncaya kadar dışarı itin. Eğer amacınız zinciri onarmak, yeni bakla takmaksa, pimi dış baklanın içinden tamamen geçirmeyin.
2- Yeni zinciri takın
Yeni zinciri en küçük kaset dişlisi ve en büyük aynakol dişlisi üzerinden ve arka aktarıcının mekanizmasının gergi dişlileri etrafından geçirin. Bu şekilde artık zinciri bisikletiniz için doğru boyda olacak şekilde kısaltabilirsiniz. Ardından, gergi tekerleklerinde biraz gerilim meydana gelinceye kadar zincirin uçlarını birlikte çekin.
3- Birleştirme baklasını takın
Yeni zinciriniz pimi dışarı itilen bir bakla ile bir bütün haline gelecektir. Bu parçaya birleştirme baklası denir. Kullanılmayacak baklaları zincirin diğer ucundan çıkarınca bu parça içte kalacak ve bakla görünecektir. Bu bakla ile birleştirme baklasına birleştirme pimini monte ederek, bu işlemi de zincir takma aleti ile zinciri birleştirin.
4- Baklaları kontrol edin
Pedalı geriye doğru çevirerek baklalardaki sıkışıklığı tespit edebilirsiniz. Zincirin belirli bir kısmı gerçi dişlerinden her geçişte atıyorsa, bu sıkışmış bir bakla olduğuna işaret eder. Bunu düzeltmek için yanlara baskı yapıp baklayı esnetin.
Not: Shimano marka zincirlerin üstünde bulunan birleştirme pimi uzundur. Zinciri birleştirdikten sonra bu fazlalığı kargaburun ile kesebilirsiniz.
Zincir Bakımı ve Temizliği
Zincir bakımı ve temizliği sayesinde daha akıcı bir sürüş elde edeceğiniz gibi, aynı zamanda zincirin, aynakol yapraklarının, kaset dişlilerinin ve arka aktarıcının da ömrünü uzatmış olacaksınız.
Zincir temizleme makinesi ile temizlik işi büyük ölçüde kolaylaşacaktır. Fiyatı yalnızca 2.80 dolar. Satın almak için tıklayın.
Temizlik
- Kuru bez kullanarak zincirin ve dişlilerin üstündeki kaba kirlerden kurtulun.
- Arap sabunu ile hazırladığınız su ile kıl fırça yardımıyla aynakol yaprakları, ön değiştirici, arka değiştirici makarası ve kasetler de dahil olmak üzere zinciri temizleyin.
- Üreticiler alkali bazlı veya asidik deterjan kullanımını önermiyor. Ayrıca ağır yağ sökücülerin kullanımı da tavsiye edilmiyor. Bunların bakla ve silindirlerin içindeki yağı da söküp attıkları için erken aşınma ve kırılmalara neden oldukları söyleniyor. Ben bu konuda herhangi bir öneride bulunmak istemiyorum. Zincir dediğiniz neticede 200 liralık bir parça. “Erken aşınsın, ama temiz olsun” diyorsanız, sonradan iyice yağlamak şartıyla istediğiniz kimyasalı kullanın gitsin.
- Üreticiler zincir yıkama makinelerinin solventle beraber kullanımına şiddetle karşı çıkılıyor. Ağır kimyasallar yerine yukarıda önerdiğim arap sabunu ile köpürtülmüş suyu güvenle kullanabileceğinize inanıyorum.
Yukarıdaki gibi bir zincir temizlik seti sayesinde, zincir dahil olmak üzere, aktarım organlarının tümüne rahatça ulaşabilir, zahmetsizce detaylı temizlik yapabilirsiniz. Zincir temizlik setini satın almak için tıklayın.
Yağlama
- Zinciri yıkadıktan sonra yağlamak için acele etmeyin. Tamamen kuruduğuna iyice emin olduktan sonra yağlamaya geçebilirsiniz.
- Makaraları iyice yağladığınıza emin olun. Yağın zincirin dış yüzeyinden çok makaraların, yani baklaların araları ve silindirlerin içlerine nüfus etmesi gereklidir.
- Zincir yüzeyini yağa bulamayın. Toz ve kir çekeceği gibi, bisikletiniz ve hatta üstünüze de yağ sıçramasına neden olacaktır.
- Yağlama yaparken vites değiştirin. Tüm aynakol yapraklarını ve kaset dişlilerini deneyin. Aynakol yapraklarını ve kasetleri ayrıca yağlamanıza gerek yoktur. Arka aktarıcı makaralarının göbeklerine ikişer damla yağ damlatmanızı öneririm.
- Yağlama işlemi bittiğinde kuru bir bezle zincirin tamamını silin. Böylece fazla yağ beze geçecektir.