Yürüyüş Botlarının Temizlik ve Bakımı

Yürüyüş Dağcılık Trekking Botları nasıl seçilir yazısından sonra, sıcağı sıcağına “bot bakımı nasıl yapılır? ” konusunu açmak, detaylandırmak istedim.

Öncelikle bot ve ayakkabılarınızın kondisyonunu ilk güne yakın bir biçimde muhafaza edebilmeniz için uygulamanız gereken 4 ipucunu hatırlatarak başlamak istiyorum.

• Botlarınızı üzerindeki çamur kurumadan temizleyin. Yumuşak bir fırça (eski bir diş fırçası) ve su işinizi görecektir. Ilık su bulabilirseniz daha iyi sonuç alırsınız. Çamur kuruduğu zaman derinin içindeki tüm nemi ve deride bulunan yağı emecek ve böylelikle derinin çatlamasına sebep olacaktır. Bu nedenle çamuru kurumadan temizlemeniz çok önemlidir.
• Yürüyüşten sonra ayakkabının iç tabanını ve iplerini çıkartın. Kuruma işlemini hızlandıracak, küf ve koku oluşma riskini azaltacaktır.
• Botları hızlı kurumaları için ısı kaynaklarının yakınına koymayın. Oda sıcaklığında kurumaları gerekir. Isı kaynağına yakın koyduğunuz ayakkabı ve botların tabanları ayrılacak, derileri çatlama yapacak, aynı zamanda çekecektir.
• Botlarınız su ile temas ettiğinde su boncuklanıp bottan kayıp akmıyorsa, su geçirmezlik özelliği azalmış demektir. Bu durumda botlarınızı temizledikten ve kuruttuktan sonra yazının devamında anlatacağımız su geçirmezlik kimyasallarını uygulamanız gerekmektedir.

Yürüyüş Dağcılık Trekking Botlarınızı yeni satın aldıysanız

• Üreticinin bakım talimatlarına harfiyen uyun. Üreticinin web sitesinde bu tür açıklamaları bulabilirsiniz.
• Yeni satın aldığınız botlara üretim aşamasında su geçirmezlik ve bakım kimyasalları uygulanmıştır. Bu sebepten ötürü ilk başta bakım gerektirmezler. Ancak bu özellikler özellikle yağışlı havalarda yaptığınız faaliyetlerde kimyasalların akıp gitmesiyle işe yaramaz hale gelir. Bu nedenle başta su iticilik kimyasalları olmak üzere, ayakkabı ve botlarınıza belirli periyotlarla bakım uygulamanız gereklidir.
• Özellikle deri botlar yeni satın aldığınızda tabanları ve derileri az esner. Bu durum başta su toplaması olmak üzere çeşitli ayak yaralanmalarına neden olacağı gibi, uzun yürüyüşlerde botların iç astarında yırtılmalara sebebiyet verebilir. Yeni satın aldığınız sert tabanlı ve tek parça deri botları faaliyetlerde kullanmaya başlamadan önce  1 hafta kadar günlük hayatta giymelisiniz.

Yürüyüşlerden sonra mutlaka temizlik

Trekking veya hiking faaliyeti bittiğinde kendinizi çok mu yorgun hissediyorsunuz? Ne kadar yorgun olursanız olun, bir çeşme başı veya su birikintisinde kabaca olsa dahi çamurdan kurtulun. Ayrıntılı temizliği evinize döndüğünüzde yapabilirsiniz.

• Temizlenmeyen çamur, kir ve kum derinin esnemesi esnasında ve dikiş deliklerinden partiküller halinde derinin içine nüfuz eder (sentetik kumaş botlar için de aynısı geçerlidir). Deri ve iç astar arasında biriken bu partiküller mekanik sürtünme yoluyla soğan kabuğu inceliğindeki Goretex, eVent gibi su geçirmezlik membranlarını parçalar. Böylece ayakkabı ve botlarınız zamanla su geçirmezlik özelliklerini yitirir.
• Çamur kurumaya başladığında derinin doğal nemini ve yağını emer. Bu şekilde botlar kullanılmasa dahi eskime süreci hızlanmış olur, esnekliğini kaybeder ve sonunda çatlamalar başlar.

Kirleri temizlemek için çok sert olmayan bir fırça veya eski bir diş fırçası yardımıyla dairesel hareketlerle temizliğe başlayın. Botun bağcıklarını çıkarmanız etkin bir temizlik yapmanızı sağlayacaktır. Ilık su bulabilirseniz temizlik daha randımanlı ve kısa sürecektir.

Ayakkabı ve bot temizliğinde gelişigüzel deterjanlar kullanmayın. Sabunlar da dahil olmak üzere, deterjanlar uygulandığı kumaş ve derilerde su geçirmezlik özelliğini yok ederler. Ağartıcı içeren deterjanlar geri dönüşü olmayan tahribatlara yol açacaktır. Derilerde doğal olarak bulunan yağı söküp atarlar.

Çamur gibi doğal maddeler su ile kolaylıkla çıkacaktır. Botun yağ benzeri çeşitli maddelerde kirlenmesi halinde, etkili bir temizlik için kimyasallardan yardım almanız gerekebilir. Bu iş için üretilmiş “Nikwax su geçirmez ayakkabılar için üretilmiş temizleyici (Footwear Cleaning Gel)” veya yurt dışından temin edebiliyorsanız Grangers gibi markaların çözümlerini kullanabilirsiniz.

Bot ve ayakkabıları kurutma ipuçları

• Oda sıcaklığı dışında kesinlikle ısı kaynaklarının yanında kurutma yapmayın. Özellikle deri botların çatlama yapmasına, tabanlarındaki yapıştırma kimyasallarının özelliklerini yitirmelerine sebep olacaktır. Isıya maruz kalan deri veya kumaş (sentetik) çekecektir.
• Kurutma işlemini hızlandırmak istiyorsanız, botların içine kuru gazete kağıdı doldurun. Bu işlemi birkaç kez tekrar etmeniz gerekebilir. Ayrıca kurutma imkanının olmadığı kış kamplarında da bu yöntemi kullanabilirsiniz.
• Botlarınız ters biçimde daha hızlı kuruyacaktır. Doğada toprağa çakacağınız yüksek bir kazık, botun kurumasını hızlandıracak ve içine akrep, fare gibi zararlıların girmesini engelleyecektir.

Bot ve ayakkabı bakımı

Yukarıda detaylı bir şekilde anlatıldığı gibi, botların temiz ve tamamen kuru olduğundan emin olun.

Bakımı bilinçli bir biçimde yapın. Gerektiğinden fazla kullanılan bakım ürünleri maliyeti arttıracağı gibi, deriyi olması gerekenden daha da yumuşak bir hale getirebilir. Yürüyüş esnasında deri bu yüzden zarar görebilir. Ayakkabı bakım kimyasallarını talimatlara uyarak, boca etmeden kullanmanız gereklidir. Badem yağı ve benzeri yağlar derinin olması gerekenden daha yumuşak hale gelmesine sebep olabilir. Vazelin benzeri maddeler ise botların nefes alma özelliklerini tamamen devre dışı bırakarak; ayaklarınızın terden ötürü ıslanmasına ve botların leş gibi kokmasına sebep olacaktır.

Sentetik kumaştan mamul ayakkabı ve botlarda temizliğin ardından tek yapmanız gereken işlem su iticilik özelliğini geri kazandıran kimyasalları uygulamaktır.

Yenileme işlemi (reconditioning)

Deriden mamul botlara zamanla yitirdikleri doğal yağları geri kazandırmak ve böylece sertleşen deriyi yumuşatmak gereklidir. Çeşitli ciddi üreticilerin “Leather conditioner” adında çözümleri satılmaktadır. Ancak ülkemizde “leather conditioner” olarak tabir edilen bakım solüsyonu, kremi satılmamaktadır. Yerli ve yurt dışından ithal edilmiş çeşitli ürünler var. Ancak bunlar günlük kullanılan makosen ve botları parlatmak için satılan cilalardan başka bir şey değil.

Yurt dışından satın alabileceğiniz dört farklı örnek vereyim

1. Nikwax Conditioner for Leather (Nikwax Türkiye distribütörü en gerekli ayakkabı bakım malzemesini getirmiyor.)
2. Lowa Active Cream (Bu ürünün “Black” olanı Türkiye'de var, ancak siyah renk dışındaki botların rengini mahveder bilginiz olsun.)
3. Bestard Active Cream (Bir dönem Türkiye'ye gelmiş, ancak şu an bulmak imkansız.)
4. AKU Shoe Care Cream
5. Grangers Leather Conditioner

Yukarıdaki ürünleri Exxpozed, Absolute-snow gibi sitelerden sipariş edebilirsiniz.

Su iticilik özelliği kazandırma işlemi

Ayakkabı veya botunuzda Goretex gibi su geçirmezlik membranı olsa dahi, bu sistemin tam randımanlı çalışması için su iticilik kimyasalı uygulamanız gerekir. Goretex gibi membranların başlıca özellikleri, su damlacıklarını içeri geçirmeseler dahi, terlediğinizde oluşan su buharının çıkışına izin vermeleridir. Ayağınızın tam anlamıyla kuru kalması ancak ter buharının tahliye edilmesiyle mümkün olur. Her tarafı ıslanmış, su çekmiş bir deri (veya sentetik kumaş) su tabakasıyla kaplı olduğu için, ayakkabınıza su girmese dahi, içeride biriken ter buharı tahliye edilemediği için içten ıslanmaya neden olacaktır.

“Birazcık ter ne kadar ıslanmaya sebep olur” demeyin. Botlarının su aldığını iddia eden birçok kişinin asıl sorunu, su iticilik kimyasalı uygulamadığı için kendi ter buharının damlacıklara dönüşüp ıslanmasından kaynaklanır.

Su iticilik kimyasalını ayakkabı tamamen kuruduktan, eğer deri yenileyici kullandıysanız aradan 8 saat geçtikten sonra, temizlik ve bakım işleminin en son aşamasında uygulayabilirsiniz.

Su iticilik kimyasalını her faaliyetten önce tatbik etmenize gerek yoktur. Yaz aylarında, kuru parkurlarda yürüyüş yapacağınız zamanlar boşu boşuna elinizdeki ürünü bitirmeyin. Botlarınız su ile temas ettiğinde su boncuk şeklinde bottan aşağı kayıp akmıyorsa bu ürünü uygulama vaktiniz gelmiştir.

Çeşitli bilgiler

• İç tabanı, botu veya ayakkabıyı kullanma sıklığına bağlı olarak, çeşitli aralıklarla makinede diğer çamaşırlarınızla birlikte 40 derece ısıda yıkayabilirsiniz.
• Kötü koku oluşmasını istemiyorsanız temiz ayaklarla, muntazam kesilmiş tırnaklarla ve sadece yürüyüş için uygun çoraplarla faaliyete başlayın.
• Yürüyüş botu ve ayakkabıları için kullandığınız çorapları evin içinde dolaştıktan sonra giyerseniz yemek artıkları, ölü deri parçaları gibi organik maddeleri ve çeşitli kirleri de ayakkabının içine taşımış olursunuz. Bunlar bir süre sonra çürüyüp ayakkabı içinde bakteri üremesine sebep olup kötü kokuya neden olur. Temiz yürüyüş çoraplarını ayakkabınızı kullanmadan hemen önce giyin.

En son olarak yukarıdaki tüm işlemleri bir sıraya koyalım

1. Arazide kaba temizlik
2. Evde ince temizlik
3. Kurutma (bir sonraki aşama için en az 24 saat bekleyin)
4. Deriden mamul botlara conditioner uygulama (bir sonraki aşama için en az 8 saat bekleyin)
5. Su iticilik kimyasalı uygulama