Öyle ki, Yeşilçam filmlerinde bile uydurma bilgilere tanık olmak mümkün. Başrollerini Ahu Tuğba ve Burçin Oraloğlu'nun paylaştığı, 1984 yapımı “Kadın Bir Defa Sever” isimli Türk filmini inceleyelim. Filmde yer alan bir sahne dikkat çekiyor.
Filmin jönü doğada yürüyüş yaparken, karşısına yerde baygın halde yatan bir kadın çıkıyor. Adam, soğuktan ötürü hipotermi geçirip şoka girmiş kadını sırtlayıp dağ evine götürüyor. Sonradan doktor olduğu anlaşılan bu adam, kadını tedavi etmek için kar masajı tekniği uyguluyor. Kadın tedaviye oldukça olumlu yanıt veriyor.
Bu filmi izleyip de, aynı teknikle hayat kurtarabileceğini düşünen birine denk gelen hastanın vay haline! Bu tekniği hipotermi hastasına uygulamanız halinde, helvasını yiyeceğinizi söyleyebiliriz.
Hayatta kalma ve plan
1- Kaybolduğunuzda yardım aramak
Geçtiğimiz sene Uludağ'da kaybolan ve günler süren aramaların ardından, hayatlarını kaybettikleri anlaşılan iki arkadaşı hatırlayın. Kaybolduklarını anladıkları anda bulundukları yerde durmuş olsalar, basit bir kar mağarası inşa edip içinde bekleselerdi, belki çok üşüyeceklerdi, fakat büyük ihtimalle bugün aramızda olacaklardı. Bildiklerini düşündükleri bir coğrafyada, alçalmayı, şehre ulaşmayı denediler. Girdikleri dar vadideki soğuk, tehlikeli uçurumlar ve giysilerinin ıslanması neticesinde hayatlarını kaybettiler.
Gideceğiniz coğrafyayı iyi tanıyor olsanız dahi, izleyeceğiniz rota hakkında birkaç kişiye haber verin. Hatta daha da iyisini yapın, bölgeden sorumlu Jandarma karakoluna bilgi verin. Hiç kimse size “dur” demeyecek. Kaybolduğunuzu anladığınızda, çok fazla uzaklaşmadan, kendi çabanızla oluşturduğunuz sığınakta kurtarılmayı bekleyin.
2- Partnerinizin bilgisine güvenmek
Doğada herkes kendinden sorumludur. Tecrübesine güvendiğiniz arkadaşınız, yıllardır doğayla iç içe olsa dahi, temel ilkyardım bilgilerinden ve hayatta kalma becerilerinden yoksun olabilir. Bazı teorik bilgilere sahip olsa bile, stres altındayken doğru kararlar veremeyebilir. Bir başkasına muhtaç kalacağınıza, hayatta kalma bilgilerini araştırarak, temel ilkyardım bilgilerini ise Halk Eğitim Merkezlerinde düzenlenen 18 saatlik kurslarda ücretsiz biçimde edinebilirsiniz.
3- İşlerin hayatta kalma belgesellerinde olduğu gibi yürüyeceğini düşünmek
Bear Grylls ve Serdar Kılıç belgesellerini hepiniz izlemişsinizdir. Bunların tamamı ekip işi olan prodüksiyonlardır. Dağ başındaki cılız akan derede somon balığı yakalamalarından tutun, birkaç saniyede ateş yakmalarına varana dek, konuları araştırılmış, malzemeleri önceden hazırlanmış, çekimleri defalarca tekrarlanmış, post-prodüksiyon aşamasında kesilip kırpılmış bu sahneler sizi aldatmasın. Bu tekniklerin birçoğunda defalarca başarısız olacaksınız. Televizyon şovlarında 5 dakikalık bir iş gibi görünen ateş yakmak, belki de saatlerinizi alacak. İşte bu yüzden, ateş yakmak, barınak hazırlamak, su filtre etmek gibi temel hayatta kalma bilgilerini mutlaka doğada tekrarlayın, elinizi alıştırın.
Soğukta hayatta kalma
4- Likör içmek
Çocukluğunuz '80li yıllarda geçtiyse, Saint Bernard köpeğinin boynunda bir fıçı brendi ile çığ kurbanını kurtardığı çizgi filmleri mutlaka izlemişsinizdir. Ancak likör, soğuk havada hayatta kalma senaryosunda ihtiyacınız olan son içecektir. Likör içtiğinizde daha sıcak hissetmenize rağmen, alkol aslında cilt yüzeyindeki kan damarlarını ve kılcal damarları genişletir ve bu da çekirdek ısınızı hızla düşürür. Bunun yerine sıcak çay veya toz halinde satılan şekerli meyve suları için.
5- Donmuş cildi ovmak
Hayır, sakın böyle bir şey yapmayın. Donma, cildinizde ve alt tabakadaki dokularda buz kristalleri oluştuğunda meydana gelir. Yarayı ovalamak, buz kristallerinin dokuyu yaralamasına ve kılcal damarları yırtmasına neden olur. Bunun yerine, dokuyu yavaşça yeniden ısıtırken kurbanı ağrı kesicilerle tedavi edin – donma acıtır!
6- Hipotermi hastasını aç bırakmak
Şok tedavisi ve hipotermi tedavisi farklıdır. Şoka girebilecek birini, bilinçsizken kusabileceği ve boğabileceği için beslemek istemezsiniz. Bununla birlikte, hafif ila orta dereceli hipotermi vakalarında, yüksek kalorili yiyecekler, kurbanda metabolik ısı oluşturmak ve kendi ısı üretme yeteneğini geri kazanmasına yardımcı olmak için küçük, tekrarlanan dozlarda verilebilir.
7- Hipotermi hastasının uyumasına izin vermek
Titreme, kafa karışıklığı, konuşma bozukluğu gibi etkiler ortaya çıktıktan sonra, hipotermi geçiren hasta uykulu hale gelir. Bu ciddi bir uyarı işaretidir, çünkü uyku ölüme yol açabilir. Kurbanı ısıtırken mutlaka uyanık tutun.
8- Hipotermi hastasını sıcak suya sokmak
Hipotermi hastasını sıcak suya sokmak dayanılmaz acılara neden olacağı gibi, aynı zamanda kalp krizini de tetikleyebilir. Bunun yerine, her iki koltuk altına da sıcak su şişeleri koyun ya da deriden cilde ısınma (çıplak halde sarılarak) metodunu uygulayın. Hipotermik bir kişiyi tedavi etmek için asla yüksek ısı kaynağı kullanmayın.
Sıcakta hayatta kalma
9- Giysileri çıkarmak
Kavurucu güneş altında yürürken, giysilerinizi çıkarmanın sizi serinleteceğini zannetmeyin. Aksine, güneşten yayılan UV ışınlarının cildinize doğrudan erişmesine neden olacak, bu durum cildinizde güneş yanığı oluşturacağı gibi, çekirdek ısınızın yükselmesine neden olarak sıcak çarpması gibi çok ciddi sonuçlar doğuracak sorunlara neden olacaktır. Başta başınız olmak üzere, mümkün mertebe cildinizin tamamını örterek, giysilerinizin sağladığı gölgeden faydalanmanız gerektiğini unutmayın.
Çekirdek ısınızı düşürmenin bir başka yolu, bandana veya benzer bir bez parçasını ıslatıp boynumuza dolamaktır. Bu sayede ana arterlerinizden akan kan soğuyacak, çekirdek ısınız normal seviyelere düşecektir.
10- Pamuklu giysiler kullanmak
Doğa sporlarında polyester bazlı kumaş kullanımı teşvik edilir. Bunun başlıca nedeni, polyesterin pamuğa kıyasla suyu tutmama özelliği ve hızlı kurumasıdır. Böylece hipotermi gibi çok ciddi hastalıklarla karşılaşma riskiniz azalmış olur. Bu kurallar soğuk havalarda geçerlidir. Kavurucu sıcaklar altında yürüyecekseniz, pamuklu giysilerin su tutma ve geç kuruma özellikleri hayatınızı kurtarabilir. Sıcak havalarda pamuklu giysiler tercih edin.
11- Kaktüslerden su temin etmek
Kaktüsleri karpuz gibi yarıp lıkır lıkır su içmek filmlere özgü bir şey. Suyundan faydalanabileceğiniz kaktüs cinsi, kaktüsün anavatanı sayılan coğrafyalarda bile birkaç çeşitle sınırlı. Ülkemizde ise suyundan faydalanabileceğiniz yerel bir kaktüs türü bulunmuyor. Kaktüslerin neredeyse tamamı, yüksek alkali seviyesine sahip özsularıyla, içmek için uygun değillerdir.
12- Isınma ihtiyacı
50 dereceye varan hava sıcaklığında üşümeyeceğinizi düşünmeniz normaldir, ancak çöl koşullarında gece ile gündüz arasındaki ısı farkı 40 santigrat dereceyi bulabilmektedir. Gündüz sıcağın etkileri ile boğuşurken, geceleri hipotermi geçirebilirsiniz. Bu yüzden, geceleri için barınabileceğiniz bir mağara, yakacağınız kuru ot ve dal parçaları araştırmalısınız.
Vahşi hayvanlarla karşılaşma
13- Hayvanların yediği gıdaları tüketmek
Biyolojik açıdan ortak özelliklerimiz olmasına rağmen, insanlar ve diğer hayvanlar arasında hâlâ büyük bir fark var. Bazı hayvanlar insanlar için yenilebilir olan bitkileri yiyebilir, ancak aynı hayvanlar bizim için tehlikeli olan bitkileri de yiyebilir. Kuşlar, birçoğu bizi besleyebilecek veya öldürebilecek çeşitli meyveleri yuttukları için taklit edilecek en kötü hayvanlardır. Normalde insan tüketimi için güvenli olan kabuklu yemişleri yiyen sincap gibi memeliler bile, insanlar için zehirli olan mantarları ve kuruyemişleri ara sıra yer. Gözünüze kestirdiğiniz, hiç tanımadığınız yabancı gıdayı bir hayvanın yemesi, sizin de tüketebileceğiniz anlamına gelmez.
14- Çiğ et ve deniz ürünleri tüketmek
Ham hayvan eti, insan vücuduna saldırabilecek patojenler içerebilir ve bu da teşhis edilmesi zor olan uzun süreli bir hastalanmaya neden olabilir. Pek çok insan çiğ balık (suşi) yiyor ve hastalanmıyor gibi görünüyor. Tuzlu sudan gelen bazı çiğ deniz ürünleri insan tüketimi için güvenlidir, ancak bunun tek nedeni, patojenlerinin insan vücuduyla çok uyumlu olmamasıdır. Suşideki solucanlar ve istiridyelerdeki bakteriler genellikle insan vücuduna yerleşmek için doğru türler değildir. Güvenli yolu tercih et: Öldürün ve yemeden önce pişirin.
15- Yılan ısırığını kesip emmek
Genellikle Hollywood filmlerinde gördüğümüz bu teknik gerçekte bir işe yaramadığı gibi, içinde bakteri yüklü insan tükürüğü ile daha büyük bir yara oluşturarak, kurbanda daha büyük bir enfeksiyon riskine yol açar. Yılan sokması durumunda, orta sıkılıkta bir pansuman uygulayın ve vakit kaybetmeden bir sağlık kuruluşuna gidin. Kesin olmamakla beraber, turnike sisteminin işe yaradığını iddia eden doktorlar da var.
Navigasyon
16- Ağaçların kuzeye bakan tarafındaki yosunlar
Birçok filmde sıkça işlenmesine rağmen, yosun her zaman ağaçların kuzey tarafında büyümez. Benim yaşadığım bölgede, ağaçların güney tarafında daha çok yosun görüyorum. Türlerine ve yerel iklime bağlı olarak, koşulların en uygun olduğu yerde yosun büyüyecektir.
17- GPS ile kaybolmak
Doğadayken yanınızda gps cihazı bulundurmanız her zaman menfaatinizedir, ancak bunun bozulabileceğini, pilinin biteceğini unutmamalısınız. Yanınızda bu tip durumlara karşı bir harita bulundurmak, harita okuyacak beceriye sahip olmak, temel navigasyon bilgisi edinmek ve gezeceğiniz bölgeyi önceden çalışmak kaybolmanızı önleyebilir.
18- Su bulmak için kuşları takip etmek
Su kuşları yerdeyken genellikle suya yakın olurlar, ancak kuşları havadayken gördüğünüzde, su bulmak için gittikleri yöne yönelmek bir işe yaramayacaktır. Kuşlar geceyi geçirecekleri güvenli bir alan arıyor veya göçüyor olabilir.
Ateş yakmak
19- Mağarada ateş yakmak
Mağarada ateş yakmak karbonmonoksit zehirlenmesine yol açabileceği gibi, ısıyla genleşen kayaların kırılmasına ve böylece mağarada mahsur kalmanıza neden olabilir.
20- Islak kibritleri kurutmak
Kibrit başlarındaki kimyasallar neme karşı çok hassastır. Kibrit paketleri, fosforla karıştırılmış toz cam gibi pütürlü bir malzemeden yapılmış çarpıcı bir yüzeye sahiptir. Kibritin başı da benzer şekilde kum taşından yapılır, ancak aynı zamanda kükürt ve oksitleyici içerir. Bir kibrit çaktığınızda, cam tozunun sürtünmesi birlikte küçük bir ısı oluşturur. Bu sıcaklık, fosforu alev almaya başlayan beyaz fosfora dönüştürür. Kibrit başlıkları yeterince neme maruz kalırsa, kimyasal denge değişir ve yanmazlar. Islak bir yere gidiyorsanız kibritlerinizi su geçirmez bir kapta saklayın.
21- Ateş yakmak için iki çubuğu birbirine sürtmek
Evet, sürtünme alev yaratmanın bir yoludur, ancak herhangi iki çubuğu birbirine sürterek alev elde edemezsiniz. Sürtünme-ateş teknikleri pratik, sabır ve şans gerektirir. Televizyonda kolay göründüğü için, çok fazla pratik yapmadan acil durumlarda yapabileceğinizi varsaymayın.
Ayrıca bu yöntem için sert ağaçlar uygun değildir. Meşe gibi sert ağaç dalları yerine, reçineli olmayan yumuşak ahşaplar kullanın. Sedir, ıhlamur, söğüt ve pamuk ağacı size çok daha iyi hizmet edecektir.
22- Ateş yakmak için kibrit ve çakmak yeterlidir
Bunların ıslanmayacağının, kaybolmayacağının veya tükenmeyeceğinin garantisi yoktur. İşte bu yüzden temel ateş yakma tekniklerini öğrenip bolca pratik yapmalı, doğada bulabileceğiniz kav mantarı gibi ateş hızlandırıcıları, ahşap çeşitlerini tanımalısınız. Kıyafetlerinizdeki cep kapaklarını, bağcıkların fazla kısımlarını, çoraplarınızın bir kısmını da ateş başlatmak için yardımcı malzeme olarak kullanabilirsiniz.
Barınak
23- Gıda bulmak önceliğiniz olmalıdır
Hayır, insan aç bir şekilde 6 haftaya kadar yaşayabilir. Şayet soğuk bir ortamdaysanız, önceliğiniz kuru kalmak ve ısınmak için bir barınak bulmak veya inşa etmek olmalıdır. Çöl gibi aşırı sıcak bir ortamdaysanız, önceliğiniz su bulmaktır. Gıda, düşünmeniz gereken en son şeydir.
24- Üstü kapalı bir barınak inşa etmek yeterlidir
Daha önce pratik yapmamış birinin basit bir çatı inşa etmesi yaklaşık 5 saatini alır. Şayet yağmur yağmıyorsa, ısı yalıtımı için çatının tek başına hiçbir faydası olmaz. En çok ısı kaybı zeminden gerçekleşecektir. Soğuk zemin konvektif ısı kaybını hızlandırır. Barınak inşa etmeye karar verdiyseniz, önceliği zemindeki yalıtıma vermelisiniz. Şayet vakit kalırsa, çatı ve yanları yalıtmalısınız.
Sıcaktaki önceliğiniz gölge yaratmak, soğukta ise zemini yalıtmak olmalıdır.
Su
25- Kar yemek
Karın %90 kadarı hava, kalan miktarı sudan oluşur. 1 litre su içmek için yaklaşık 10 litre kar yemeniz veya eritmeniz gerekir. Kar yemek çekirdek ısınızı hızla düşürecek, içinde bulunduğunuz durumu daha da kötüleştirecektir. Ateş yakmasını öğrenin ve karı eriterek tüketin.
26- İdrar içmek
İdrarınızı tek bir koşulda içebilirsiniz. Bu da henüz susuzluğun yan etkilerinin görülmediği, idrarınızın çok açık renkli olduğu süreçtir. İdrarınız koyu renkli ve kokuluysa, içmeniz halinde hızla ateşiniz yükselecek, bu durum da vücudunuzda kalmış sınırlı suyun daha da fazla tüketilmesiyle sonuçlanacaktır.
27- Hareket halindeki su temizdir
Hayır. Berrak ve kokusuz olsa dahi, su insan organizması için son derece zararlı bakteri ve mikroplar ihtiva ediyor olabilir. Suyun akar halde olması, içinde zararlı bakteri ve mikroplar bulunmayacağı anlamına gelmez. Yağmur suyu, eriyen kar ve buz suyu (kaynağından) içmek daha güvenlidir. Şayet dereden veya nehirden su temin etmek zorundaysanız ve ateş yakma imkanınız varsa, suyu mutlaka kaynattıktan sonra için.
BURSA'NIN İÇME SUYUNA FOSEPTİK AKIYOR !..
Yıllar önce ortaya çıkan sorun hala devam ediyor.
Bursa Büyükşehir Belediyesi-Buski'nin göstermelik çalışmaları göz boyamaymış demektir ki.sularımıza hala foseptik karışıyor ☠️ @buskibasin @bursabuyuksehir @BursaValiligi @csbgovtr pic.twitter.com/TEj6PELOIV— DOĞADER Doğayı ve Çevreyi Koruma Derneği (@dogader) 27 Aralık 2020
Yardım çağırmak
28- Bağırmak en iyi yöntemdir
Hayır. Bağırmak çok fazla enerji harcamanıza neden olur. Ayrıca insan sesi çok fazla uzağa ulaşmaz. Bunun yerine düdük veya ıslık çalabilir, daha da iyisi, ateş yaktıktan sonra yaş ağaç dallarıyla besleyip çok fazla duman çıkmasını sağlayabilirsiniz.
29- İşaret bırakıp ilerlemek
Bu yalnızca filmlerde işe yarayan bir yöntemdir. İşaret bırakmanız doğru bir yöntemdir, ancak işaretlerden uzaklaşmak arama çalışmalarını kolaylaştırmaz, aksine daha da zorlaştırır. İşaret bıraktığınız alandan uzaklaşmayın.
30- Telefonla yardım çağırmak
Yardım çağırmak için arkadaşlarınızı, akrabalarınızı değil, yetkilileri arayın. Bu sayede sınırlı olan telefon bataryanızı daha az harcayacaksınız. Arama yapmadan önce nerede bulunduğunuzu, en son gördüğünüz dikkat çekici objeyi, içinde bulunduğunuz durumu analiz edip, konuşmayı çok fazla uzatmadan meramınızı anlatın. Yetkililere, bundan sonra mesajlaşacağınızı, telefonu birkaç saatte bir açıp, yalnızca mesaj alıp göndermek için kontrol edeceğinizi bildirin. Hava soğuksa, telefonuz kapalıyken vücudunuza yakın tutun. Soğuk havada pil ve batarya içindeki kimyasal işlem yavaşlar. Telefonunuzu (ve pillerinizi) vücut ısınızla sıcak tutmak enerjilerini korumalarına yarar.
Sonuç
Ateş yakmayı, barınak inşa etmeyi ve su bulmayı öğrenin. Bunların teoride nasıl yapıldığını araştırmakla kalmayın, doğada bol bol pratik yapın. Bu üç temel bilgiyi öğrendikten sonra navigasyon bilginizi geliştirin. Türkiye Oryantiring Federasyonu etkinlikleri navigasyon bilgilerinizi geliştirmeniz için birçok imkan sunuyor.
Çoğu hayatta kalma senaryosunda, durup kurtarılmayı beklemek en etkili yoldur. Türkiye şartlarında, ölüm veya yaralanmayla sonuçlanmış tüm kaybolma vakalarında, kurban kendi çabasıyla bir yere ulaşmayı denemiş, başarısız olmuştur.
Bende bu maddelere birşeyler ekleyeyim :
Herzaman tedbirli olmak gerekir nereye gitmesini bilmek gerekir tecrübeli olmadan ve daha önce trekking dağcılık vb sporlarla uğraşmadan gidipte Demirkazık zirve ağrı zirve felan denememek gerek. Likya yolu gibi serüvenlere başlamadan önce ev çevresinde ve civarda önce 10 sonra 15 25 km koşarak yürüyerek vücudu alıştırmak gerekli yeni ayakkabıyı direk arazide test etmemeli vurabilir sıkabilir küçük gelir ayaklar şişer acıtır tabanı olmaz mağazadaki gibi rahat ettirmeyebilir zemin yastıklaması ve nefes alabilirliği gibi şeyler de arazide test edilmelidir. Ağırlık olmasına karşın bıçak özellikle ateş yakma çubuk yapma liflere ayırma odun yarma gibi birçok şeye yardımcı olur özellikle scandi bıçak ve bir adet survival battaniye ile isterseniz barınakta yapabilirsiniz geceyide geçirebilirsiniz ateş en önemli şeydir bluetooth hoparlör felan götürmek yerine 2 adet içi dolu olduğundan emin olunan çakmak götürmek herzaman iyidir . Kaybolunursa durup beklenmeli daha fazla enerji kaybetmemeli sabahın ilk ışıklarına kadar hayatta kalacağı ağaç dibini iyi seçmeli rüzgardan ve yağmurdan doğal olarak korunabilecek yerler bulmalı daha sonra fazlaca odun çalı çırpı ile uzun saatler yanacak yıldız formunda ateş yakmalı bu esnada survival blanket e sarılıp gündüz olması beklenirse sabah ilk ışıklarla enerji full 18 20 saat yürünüp tek istikamete dahi gitse 20 – 30 km de bulamayacağı köy yerleşim yoktur. O yüzden tecrübeli olmak deneyim kazanmak en önemli şey doğaya götüreceği en akıllıca şey kendi bildikleri bilgilerdir su geçirmez bi poşete 3-4 pamuk bir çakmak kuru kıyafetler hayat kurtarır . Uludağda kaybolan dağcıların en büyük problemi karşılacakları hava şartlarına yeterli ekipmanla gitmemişler yanlarında bit arp yada düzgün goretex bir ceket ve su geçirmez bir poşete koyacakları pamuk çakmak gibi şeylerle şelaleye de düşseler yedek kıyafetleri ile tecrübeleri ile çevre zaten orman ormanlıktan ateş yakıp bir mağara dibine yada korunaklı bir ağaca sabaha kadar bekleyip dönebilirlerdi ancak pamuk kıyafetler yetersiz ekipman gibi sebeplerden kötü sonuçlar doğdu. En önemli şeyler :Ateş nasıl yakılır bilinmeli kuru kıyafetler yanımızda olmalı kötü hava şartlarına ve çevreyi iyi bilmeli ateş başlatıcı ekipmanlar olmalı hatta kışsa cep ısıtıcısı vb götürülebilir.